مطالعات نهم

درس 3

چهره زمین

سیاره زمین از چند محیط تشکیل شده است؟ آن ها را بیان کنید.
الف) بخش خارجی کره زمین یا پوسته آن که حالت جامد دارد واز سنگ و خاک تشکیل شده سنگ کره (لیتوسفر) نامیده میشود.
ب) آب کره (هیدروسفر) شامل اقیانوسها و دریاها، دریاچه ها، رودها و بقیه آبهای سطحی، آبهای زیرزمینی، یخچالها و نزوالت جو ی میشود.
ج) هواکره (اتمسفر) نیز شامل گازهایی است که دور تا دور کره زمین را فرا گرفته اند.
د) این سه محیط با هم سیاره زمین را برای زندگی انسان و دیگر موجودات زنده یعنی زیست کره (بیوسفر) مناسب میسازند.

چه مقدار از سطح زمین را آب ها وچه مقدار از آن را خشکی ها فرا گرفته اند؟
حدود71درصد را آب ها و 29درصد بقیه را خشکی ها فرا گرفته اند.

دو نیمکره شمالی وجنوبی از نظر وسعت آب ها و خشکی ها چه تفاوتی دارند؟
نیمکره شمالی را نیمکره خشکی ها می گو یند.زیرا بیشتر خشکی ها دراین نیمکره قرار دارند. و نیمکره جنوبی را نیمکره آب ها میگو یند زیرا 82درصد آن را ابها فرا
گرفته اند.

مجموعه بزرگ خشکی ها را نام ببرید.
آسیا، امریکا، افریقا، قطب جنوب ، اروپا و استرالیا واقیانوسیه

منظوراز ناهمواری ها چیست ؟ چند مورد نام ببرید.
به پستی و بلندی های سطح زمین ناهمواری گو یند. فالت ها، کوه ها ، تپه ها، دشت ها ، جلگه ها و ….

جلگه های پهناور جهان در چه مناطقی پدید آمده اند؟
درکنار دریا ها و یا در امتداد رودهای بزرگ.

فلات ها چگونه سرزمین های هستند؟ تعریف کنید.
فلاتها سرزمینهایی نسبتاً هموار اما مرتفع اند که از اطراف به سرزمینهای کم ارتفاع و پست منتهی می شوند. این فلاتها، کوههای بسیار بلند با قله های نوک تیز را در برگرفته اند. فلات تبت بلندترین فالت جهان است.

ناهمواری های جوان و ناهمواری های قدیمی و فرسوده را باهم مقایسه کنید.
کوه های بسیار مرتفع جزء ناهمواریهای جوان هستند. دامنه این کوه ها شیب تندى دارند و دره های بین آنها تنگ و به شکل V است. به عکس، در کوههای کم ارتفاع با گذشت زمان و فرسایش، قله ها به شکل گنبدی در آمدهاند و شیب دامنه ها مالیم است.این کوه ها درههای باز و آبرفتی به شکلU دارند.

عوامل تغییر شکل وپیدایش ناهمواری ها به چند دسته تقسیم میشود؟
عوامل درونی وعوامل بیرونی

حرکت ورقه(قطعات) پوسته زمین به چند صورت در ایجاد کوهستان ها نقش دارند؟
این ورقه ها (پوسته و گوشته فوقانی)بخشهایی از قاره ها تا کف اقیانوسها را در بر میگیرند. ورقه ها رو ی بخش خمیری شکل گوشته یا نرم کره به آرامی حرکت
میکنند، از هم دور یا به هم نزدیک می شوند، به هم برخورد میکنند یا در امتداد هم می لغزند.البته ورقه ها بسیار کند حرکت میکنند و در هر سال فقط چند سانتیمتر
جابه جا می شوند. اما این جابه جایی و حرکت طی میلیونها سال، تغییرات زیادی در ناهمواریها به وجود می آورد.

کوهزایی نتیجه چه عاملی است؟ و موجب پیدایش چه پدیده هایی میشود؟
نتیجه برخورد به یکدیگر است _ باعث پیدایش چین خوردگی ها و شکستگی ها (گسل) می شود.

عمل کوه زایی به چند شکل موجب تشکیل رشته کوه ها می شود؟
به سه صورت:
1-چین خوردگی: وقتی بخش زیرین یک ورقه به زیر ورقه ای دیگر می رود، فشاری بر پوسته وارد می‌شود که لایه های رسوبی را دچار خمیدگی میکند و به سمت بالا می آورد. مانندچین خوردگی های هیمالیا و البرز.
2-شکستگی(گسل): اگر فشار بر الیه های رسوبی به گونه ای باشد که پوسته را دچار شکستگی کند، گسل به وجود می‌آید. در این صورت، با اختلاف ارتفاع حاصل از شکست، مناطقی بالاتر از اطراف قرار میگیرد و مناطقی نیز فرو می‌نشیند و در نتیجه کوه یا دره ایجاد می‌شود.
3-بالا آمدن مواد مذاب : گاهی مواد مذاب (ماگما) از سمت گوشته به طرف پوسته حرکت میکنند و به آن فشار وارد می آورند. اگر مواد مذاب از پوسته راهی برای خروج از پوسته پیدا کنند و فوران کنند، کوه های آتشفشانی را به وجود میآورند اما اگر فوران رخ ندهد و لایه پوسته بالا بیاید، کوههای گنبدی ایجاد می‌شوند.

بالا آمدن مواد مذاب چگونه در شکل گیری کوه ها نقش دارند؟
اگر مواد مذاب از پوسته راهی برای خروج از پوسته پیدا کنند و فوران کنند، کوههای آتشفشانی را به وجود میآورند اما اگر فوران رخ ندهد و الیه پوسته باال بیاید، کوههای گنبدی ایجاد می‌شوند

چند مورد از عوامل بیرونی تغییر شکل ناهمواری ها را نام ببرید.
عواملی چون هوازدگی، فرسایش آبی، فرسایش بادی و فرسایش یخچالی

انسان ها با چه هدفی چهره ناهمواری ها را تغییر می دهند؟
برای رفع نیاز های خود و بهره برداری از محیط طبیعی

گسل چیست؟
اگر فشار بر لایه های رسوبی به گونه ای باشد که پوسته را دچار شکستگی کند، گسل به وجود میآید. که با اختلاف ارتفاع همراه است.

پوسته به کدام بخش از زمین گفته می شود و آیا پوسته زمین یکپارچه و همچنین ثابت و بی حرکت است؟
پوسته زمین به قطعات یا ورقه های بزرگی تقسیم شده است. این ورقه ها (پوسته و گوشته فوقانی) بخش هایی از قاره ها تا کف اقیانوس ها را در بر می گیرند. ورقه ها روی بخش خمیری شکل گوشته یا نرم کره به آرامی حرکت می کنند، از هم دور یا به هم نزدیک می شوند، به هم برخورد می کنند یا در امتداد هم می لغزند.

سرعت و حرکت پوسته زمین (ورقه ها ) چه مقدار است؟
ورقه ها بسیار کند حرکت می کنند و در هر سال فقط چند سانتی متر جا به جا می شوند. اما این جابه جایی و حرکت طی میلیون ها سال، تغییرات زیادی در ناهمواری ها به وجود می آورد.

کوه زایی نتیجه چیست؟
کوه زایی از جمله نتایج برخورد دو ورقه به یکدیگر است.

حرکات کوه زایی سبب چه تغییری در پوسته زمین می شود؟
حرکات کوه زایی باعث چین خوردگی یا شکستگی (درزه و گسل) در پوسته زمین می شوند.

چین خوردگی ها چگونه بوجود می آیند؟ مثال بزنید
وقتی بخش زیرین یک ورقه به زیر ورقه ای دیگر می رود، فشاری بر پوسته وارد می شود که لایه های رسوبی را دچار خمیدگی می کند و به سمت بالا می آورد. چین خوردگی های هیمالیا مثالی از این نوع ایجاد رشته کوه ها است

تشکیل کوه و کوه زایی به چند شکل ممکن است صورت گیرد؟
1-چین خوردگی 2- گسل 3- کوه های آتشفشانی 4-کوه های گنبدی

شکستگی و گسل چگونه بوجود می آید؟
اگر فشار بر لایه های رسوبی به گونه ای باشد که پوسته را دچار شکستگی کند، گسل به وجود می آید. در این صورت، با اختلاف ارتفاع حاصل از شکست، مناطقی بالاتر از اطراف قرار می گیرد و مناطقی نیز فرو می نشیند و در نتیجه کوه یا دره ایجاد می شود.

کوه های آتشفشانی و کوه های گنبدی چگونه تشکیل می شوند؟
گاهی مواد مذاب (ماگما) از سمت گوشته به طرف پوسته حرکت می کنند و به آن فشار وارد می آورند. اگر مواد مذاب از پوسته راهی برای خروج از پوسته پیدا کنند و فوران کنند، کوه های آتشفشانی را به وجود می آورند اما اگر فوران رخ ندهد و لایه پوسته بالا بیاید، کوه های گنبدی ایجاد می شوند.

کدام عوامل بیرونی سبب تغییر شکل ناهمواریها می شوند؟
ناهمواری ها بر اثر نیروهای درونی پدید می آیند اما در طول زمان، عواملی چون هوازدگی، فرسایش آبی، فرسایش بادی و فرسایش یخچالی تغییرات زیادی در چهره این ناهمواری ها پدید می آورد.

علاوه بر عوامل طبیعی چه عامل دیگری در تغییر شکل ناهمواری ها موثر است؟
علاوه بر فرسایش و عوامل طبیعی، فعّالیت های انسان نقش مهمی در تغییر شکل ناهمواری ها دارد. انسان همواره برای رفع نیازهای خود و بهره برداری از محیط طبیعی، چهره ناهمواری ها را تغییر داده است.

بلندترین فلات جهان چه نام دارد ؟
تبت

تفاوت کوه های جوان و مرتفع با کوه های کم ارتفاع چیست؟
کوه های بسیار مرتفع جزء ناهمواری های جوان هستند. دامنه این کوه ها شیب تندى دارند دره های بین آنها تنگ و به شکل V است
کوه های کم ارتفاع با گذشت زمان و فرسایش، قله ها به شکل گنبدی در آمده اند و شیب دامنه ها ملایم است.این کوه ها دره های باز آبرفتی به شکل U دارند.

چه عواملی موجب پیدایش و تغییر شکل ناهمواری ها می شوند؟
عوامل درونی و عوامل بیرونی